Ir al contenido

Jeografiya

Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera

La Jeografiya es la sensia ke tiene por objekto el estudio de la superfisie terrestre.

En un sentido klasiko la Jeografiya (del grego geos, Tierra, i grafein, deskrivir) es la sensia de la deskripsion de la Tierra, pero oy en dia, ademaz de deskrivir, Jeografiya trata de eksplikar. Se konsidera a la Jeografiya komo una sensia ke aglutina a todas las demaz sensias, tanto naturales komo sosiales, desde la Istoria hasta las Matematikas, puesto ke los objektos de estudio de la Jeografiya son munchos i muy variados. Sin embargo, la perspektiva de la Jeografiya es diferente; estudia los modos de organizasion del espasio terrestre, la distribusion de los elementos ke komponen el paisaje, sus formas, sus poblasiones... Ademaz, establese una dialektika entre la eksplikasion i la deskripsion del paisaje; i entre el metodo induktivo i el deduktivo. Para eyo estos elementos han de ser elejidos, seleksionados, ordenados, djuzgados i presentados. El analisis yeva al jeografo a komprender los modos de organizasion en el espasio.

Los prinsipales kampos ke estudia la Jeografiya i sus prinsipales sensias auksiliares son:

En Jeografiya fisika se estudia:
Geomorfolojiya, kon metodos de la Litolojiya i la Geofisika.
Klimatolojiya, kon metodos de la Meteorolojiya i la Estadistika.
Hidrolojiya, kontinental, kon metodos de la Matematikas i la Estadistika.
Oseanografiya, kon metodos de la Matematikas i la Estadistika.
Glaciolojiya, kon metodos de la Hidrolojiya i la Estadistika.
Jeografiya litoral kon métodos de la Klimatolojiya, la Geomorfolojiya, i la Oseanografiya.
Pedolojiya kon métodos de la Biolojiya, la Geomorfolojiya i la Edafolojiya .
Biojeografiya kon métodos de la Biolojiya, la Botánika, la Zoolojiya, la Edafolojiya i la Ekolojiya.
Paleojeografiya, kon metodos de la Geolojiya, la Geomorfolojiya i la Pedolojiya.


En Jeografiya matematika se estudia:
Kartografiya, kon metodos de la Estadistika i las Matematikas
Jeografiya astronomika, kon metodos de la Estadistika, la Astronomiya i las Matematikas.
Jeomatika, kon metodos de la Estadistika i las Matematikas.
Topografiya, kon metodos de la Estadistika, las Matematikasi la Geomorfolojiya.
Fotogrametriya, kon metodos de la Estadistika, las Matematikas i la Astronomiya.


En Jeografiya humana se estudia:
Demografiya, kon metodos de la Sosiolojiya i las Matematikas.
Jeografiya rural, kon metodos de la Agronomiya, la Klimatolojiya, la Estadistika i la Ekonomiya.
Jeografiya ekonómika ke engloba todas las aktividades ekonómikas komo:
Jeopolitika kon metodos de la Ekonomiya, las Matematikas i la Sosiolojiya.
Jeoistoriya kon metodos de la Ekonomiya, las Istoria i la Sosiolojiya.
Urbanismo, kon metodos del Arquitectura, la Sosiolojiya i las Matematikas.

Naturalmente los metodos de la Istoria aparesen en todas eyas hasta el punto de ke se ha yegado a avlar de Jeografiya kultural, ansi komo los estadistikos i matematikos. Tambien se utilizan metodos de Astronomiya i Geodesiya para realizar los mapas, ansi komo la determinasion de kodigos de signos ke ayuden a interpretarlos.

Por otro lado la Jeografiya puede estudiarse de forma jeneral o konkretada en una zona, rejion o paiz konkreto. Se avla ansi de Jeografiya jeneral i Jeografiya rejional ke es la ke se okupa de la aplikasion de los analisis jeografikos a paizes konkretos.


Lista de jeógrafos kelebres